Cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè gồm hướng dẫn làm bài chi tiết cùng tuyển tập top 4 bài văn hay và đầy đủ ý phân tích, cảm nhận nội dung bài thơ Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi).
Cùng tham khảo ngay…
Bạn đang xem : Cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè ( Nguyễn Trãi )
I. Hướng dẫn cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi
Đề bài: Em hãy nêu cảm nhận bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi.
1. Phân tích đề
– Yêu cầu của đề bài : nêu cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè .
– Phạm vi tư liệu, dẫn chứng: từ ngữ, chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong bài thơ Cảnh ngày hè.
– Phương pháp lập luận chính : nghiên cứu và phân tích, cảm nhận .
2. Hệ thống luận điểm
– Luận điểm 1: Bức tranh thiên nhiên và con người vào ngày hè
+ Bức tranh vạn vật thiên nhiên tràn trề sức sống, cảnh vật tươi tắn, tỏa nắng rực rỡ
+ Bức tranh đời sống con người sôi động, náo nhiệt .
– Luận điểm 2: Vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ
+ Tình yêu vạn vật thiên nhiên say đắm .
+ Ước nguyện của tác giả và tình yêu nước, thương dân thâm thúy .
II. Dàn ý cụ thể cảm nhận bài Cảnh ngày hè
1. Mở bài
– Giới thiệu vài nét về tác giả Nguyễn Trãi
+ Nguyễn Trãi ( 1380 – 1442 ) là một nhà chính trị, nhà văn, nhà quân sự chiến lược lỗi lạc, danh nhân văn hoá quốc tế, có góp phần to lớn vào sự tăng trưởng của văn học và tư tưởng Nước Ta .
– Giới thiệu bài thơ Cảnh ngày hè .
+ Bài thơ Cảnh ngày hè là một trong những tác phẩm nổi tiếng của Nguyễn Trãi, phản ánh vẻ đẹp độc lạ của bức tranh ngày hè và tâm hồn yêu vạn vật thiên nhiên, quốc gia, con người của nhà thơ .
2. Thân bài
a) Khái quát về bài thơ Cảnh ngày hè
– Hoàn cảnh sáng tác :
+ Bài thơ sinh ra trong những năm Nguyễn Trãi nhàn quan, không được vua tin dùng như trước .
+ Bài thơ Cảnh ngày hè là bài số 43 trong mục Bảo kính cảnh giới ( gương báu răn mình ), phần vô đề của Quốc âm thi tập .
b) Phân tích, cảm nhận về bài thơ
+ ) Bức tranh vạn vật thiên nhiên và con người vào ngày hè
– Bức tranh vạn vật thiên nhiên tràn trề sức sống, cảnh vật tươi tắn, bùng cháy rực rỡ
+ “ hoa hòe, thạch lựu, hồng liên ” -> Hình ảnh thơ bình dị, thân thiện, quen thuộc .
+ Màu sắc : màu xanh của cây hòe, màu đỏ của cây thạch lựu, màu hồng của hồng liên -> những sắc tố tươi tắn, tỏa nắng rực rỡ, căng tràn nhựa sống .
+ Các động từ mạnh : đùn đùn, giương, phun, tiễn -> Thể hiện trạng thái của cảnh vật : dù là cuối ngày nhưng sức sống căng tràn, bên trong sự vật tuôn trào ra ngoài không dứt .
=> Tác giả sử dụng những hình ảnh thơ thân mật, quen thuộc, độc lạ và có sự phá cách, khác hẳn với những hình ảnh thơ mang tính ước lệ, tượng trưng vốn thường được sử dụng trong Đường thi .
– Bức tranh đời sống con người sôi động, náo nhiệt
+ Âm thanh :
- Tiếng ve dắng dỏi -> tiếng đàn.
- Tiếng chợ cá lao xao -> Âm thanh của cuộc sống thanh bình.
=> Âm thanh sôi động, dân dã gắn với đời sống đời thường bộc lộ được nhịp sống ấm no niềm hạnh phúc của nhân dân
+ Hình ảnh : chợ cá làng ngư phủ, lầu tịch dương
=> Bức tranh cảnh ngày hè có sự tích hợp hài hòa giữa sắc tố và âm thanh, giữa cảnh vật và con người :
- Cảnh vật ngày hè ngập tràn màu sắc, sự kết hợp màu độc đáo giữa màu đỏ của hoa lựu trước hiên với cây hòe xanh rợp bóng cùng với âm thanh của tiếng ve, của chợ cá khiến không gian tràn đầy sức sống.
- Trong không gian cảnh hè ấy, hình ảnh con người hiện lên với sự sung túc, hạnh phúc trong lao động.
+ ) Vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ
– Tình yêu vạn vật thiên nhiên say đắm :
+ Cảm nhận qua thị giác với : những tán lá xanh cây hòe, màu đỏ rực của thạch lựu, hình ảnh người dân làng chài mỗi sớm thức dậy và bóng người kéo lưới buổi chiều tà .
+ Cảm nhận qua thính giác : tiếng ve kêu ran cả khoảng chừng khoảng trống, tiếng lao xao đông đúc của chợ cá .
+ Cảm nhận qua khứu giác với hương sen thoảng theo gió .
=> Tác giả đắm chìm trong vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên ngày hè. Tâm hồn nhà thơ Nguyễn Trãi được hòa vào vạn vật thiên nhiên, nói lên được tác giả là người rất yêu đời, yêu đời sống .
– Ước nguyện của tác giả và tình yêu nước, thương dân thâm thúy :
“ Dễ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ, khắp đòi phương ”
+ Ung dung, tự tại, không muốn vướng bận đến chuyện quan trường nhưng vẫn luôn nghĩ về dân, về nước .
-> Tác giả khao khát muốn đem tài trí của mình để góp sức cho quốc gia, cho dân tộc bản địa
+ Tác giả mong có cây đàn của vua Ngu Thuấn để hát ca mong ước mang lại đời sống ấm no, sung túc, yên vui cho nhân dân muôn nơi .
-> Tấm lòng yêu thương nhân dân. Ước mong, khát vọng cao đẹp về một đời sống thái bình, niềm hạnh phúc cho muôn dân
=> Lúc nào, Nguyễn Trãi cũng khao khát mang lại đời sống niềm hạnh phúc ấm no cho dân. Đó là tình yêu đời sống, yêu con người và nghĩa vụ và trách nhiệm so với dân với nước .
3. Kết bài
– Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ của bài thơ .
+ Nội dung: Thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và khát vọng xã hội phồn vinh, nhân dân no đủ, đất nước thịnh vượng của người nghệ sĩ hết lòng vì nước, vì dân.
+ Đặc sắc nghệ thuật: Vận dụng sáng tạo thể thơ Đường luật, đan xen câu 6 chữ và câu 7 chữ; ngôn ngữ thơ giản dị, trong sáng, gần với lời ăn tiếng nói hàng ngày; bút pháp tả cảnh ngụ tình đặc trưng của văn học trung đại.
– Nêu cảm nhận của em về bài thơ .
III. Bài văn mẫu cảm nhận Cảnh ngày hè theo bố cục tổng quan 3 phần
1. Mở bài cảm nhận Cảnh ngày hè
Nguyễn Trãi là một nhà thơ kiệt xuất của dân tộc, danh nhân văn hoá thế giới. Ông đã để lại cho đời nhiều tác phẩm có giá trị lớn. Nếu như Bình Ngô đại cáo của ông mang đầy nhiệt huyết, lòng tự tôn dân tộc thì Cảnh ngày hè là một bức tranh về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. Bài thơ đã thể hiện tư tưởng, tình cảm yêu đời, yêu thiên nhiên và ước vọng cao đẹp của nhà thơ.
2. Thân bài cảm nhận Cảnh ngày hè
Mở đầu, bài thơ đến với ta với những hình ảnh về vạn vật thiên nhiên rực rỡ tỏa nắng :
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Từ “ rồi ” mở màn câu thơ phải chăng nói đến tâm trạng “ bất đắc chí ” của nhà thơ. Câu thơ đầu chỉ vỏn vẹn với sáu từ nhưng đã khá rất đầy đủ về thời hạn, thực trạng, tâm trạng của nhà thơ. Đây chính là sự phá cách đầy phát minh sáng tạo của Nguyễn Trãi, ông đã Việt hoá thơ Đường luật vốn mỗi câu có đủ bảy từ. Lại thêm sự mới lạ với cách ngắt nhịp : một, hai, ba phối hợp với thanh bằng ở cuối câu làm câu thơ nghe như tiếng thở dài nhưng lại không giống lời than vãn .
Xem bức tranh vạn vật thiên nhiên của Nguyễn Trãi, trước hết ta thấy hình ảnh một con người ngồi đó – Câu khởi đầu hóng mát ngoạn cảnh nhàn nhã, thảnh thơi. Phải chăng, dù trong bất kể thực trạng nào ông cũng vẫn hoà mình cùng vạn vật thiên nhiên, bức tranh vạn vật thiên nhiên đã hiện ra trước mắt ông thật bùng cháy rực rỡ .
Ba câu thơ tiếp theo, dưới ngòi bút đầy năng lực của Nguyễn Trãi, một bức tranh vạn vật thiên nhiên thật sôi động và đầy sắc tố đã đến với tất cả chúng ta một cách chân thực nhất. Đó là màu xanh của cây hoè, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của hoa sen, màu vàng lộng lẫy của ánh nắng chiều. Tất cả hòa quyện lại với nhau, tạo nên cảnh vật đặc trưng của mùa hè. Mở đầu câu thơ là hình ảnh cây hòe – một loại cây đặc trưng ở vùng Bắc Bộ, rất dễ phát hiện ở mọi nơi. Tính từ ” đùn đùn “ tích hợp với động từ mạnh “ giương ” đã góp thêm phần miêu tả sự sum suê, nảy nở, làm cho cây hoè như có hồn hơn, làm bức tranh như sôi động hơn .
Bên cạnh đó, không riêng gì cảm nhận bằng thị giác, Nguyễn Trãi còn cảm nhận cảnh vật bằng thính giác và khứu giác. Nhịp thơ 3/4 tích hợp với động từ mạnh ” phun “ làm cảnh vật có vẻ như điển hình nổi bật hơn nhưng lại không chói chang, oi nồng mà mát dịu, tinh xảo. Bức tranh cảnh ngày hè đã trở nên sinh động, rực rỡ hơn với âm thanh và mùi vị. Mặc dù khung cảnh mà tác giả miêu tả là cuối ngày, khi mặt trời lặn nhưng mọi vật vẫn tràn trề sức sống với những từ ngữ “ đùn đùn ”, “ giương ”, “ phun ”, “ tiễn ”, “ lao xao ”, “ dắng dỏi ” .
Những từ ngữ đó cũng góp thêm phần biểu lộ những điều trong lòng tác giả – ước mong được góp sức cho nhân dân, cho quốc gia. Nhiệt huyết đó như muốn phun ra, trào ra và lan toả đi khắp nơi. Trong sáu câu thơ này, tác giả đã đổi khác, không đi theo tính quy phạm của văn học phong kiến nữa. Ông đã miêu tả cảnh ngày hè với những sự vật vô cùng thân mật với đời sống hằng ngày .
Và Cảnh ngày hè trong thơ Nguyễn Trãi không riêng gì bộc lộ trong những sắc tố của vạn vật thiên nhiên tươi đẹp mà còn qua nhịp sống sinh đẹp của nhân dân .
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Hai từ láy “ lao xao ”, “ dắng dỏi ” tích hợp với nhau đã biểu lộ những âm thanh của làng chài quen thuộc – lao xao của chợ cá, rộn ràng của tiếng ve. Ở đây, Nguyễn Trãi đã ngắm nhìn đời sống, cảm nhận đời sống với một tâm hồn rộng mở một tình yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời sống. Tiếng lao xao, tiếng ve phải chăng là tiếng lòng ông, tiếng lòng của một vị tướng cầm quân từng xông pha trận mạc một thời, tiếng lòng của một tình nhân vạn vật thiên nhiên tha thiết. Thiên nhiên, cảnh vật ở vào thời gian cuối ngày nhưng sự sống thì không dừng lại .
Cũng như Nguyễn Trãi, mặc dầu đã lui về ở ẩn nhưng lòng ông khi nào cũng có một tấm lòng yêu vạn vật thiên nhiên, yêu quê nhà, quốc gia tha thiết. Hai câu cuối của bài thơ đã được tác giả gửi gắm toàn vẹn tâm tư nguyện vọng và tâm lý, qua đó, bộc lộ hết phần nào về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi .
Dễ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Ở đây, tác giả đã mượn điển tích để nói lên khát vọng của mình. Câu thơ cuối sáu chữ ngắn gọn, nhịp 3/3 thể hiện sự dồn nén cảm xúc của cả bài – tác giả khát khao đem tài trí thực hành tư tưởng yêu nước, thương dân, và đó cũng chính là tưởng chủ đạo của bài thơ. Tuy tác giả đón nhận cảnh ngày hè với tư thế ung dung trong một ngày nhàn rỗi nhưng ông vẫn luôn suy nghĩ, lo lắng cho nhân dân, cho đất nước. Cảm nhận cảnh ngày hè nhưng tác giả vẫn quan tâm tới cuộc sống của nhân dân. Thế nên ông nghe thấy âm thanh tấp nập, lao xao của làng chài.
Ông chăm sóc tới nhân dân, lo cho dân cho nước. Chính thế cho nên, ông ước mong mình có cây đàn của vua Ngu Thuấn. Với cây đàn đó, Nguyễn Trãi hoàn toàn có thể mang tới đời sống ấm no, niềm hạnh phúc cho nhân dân và quốc gia. Không có một lòng yêu quê nhà, quốc gia sâu đậm, ông không hề có một mong ước như vậy. Không có lòng yêu quê nhà, quốc gia, ông không hề cảm nhận được hết vẻ đẹp mùa hè nơi một làng chài quê nhà thanh thản. Và, không có lòng yêu quê nhà, quốc gia, ông không hề viết nên bài thơ Cảnh ngày hè làm xúc động lòng người như vậy .
Bài thơ tả cảnh ngày hè cho thấy tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa tình yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời, yên nhân dân, quốc gia. Việt hoá thơ Đường luật, phát minh sáng tạo thơ thất ngôn xen lục ngôn, vận dụng hình ảnh, sắc tố, đường nét, âm thanh của cảnh vật vạn vật thiên nhiên và đời sống của con người, mạng lưới hệ thống ngôn từ giản dị và đơn giản tinh xảo xen lẫn từ Hán và điển tích chính là những nét nghệ thuật và thẩm mỹ đặc trưng cho Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi .
3. Kết bài cảm nhận Cảnh ngày hè
Bài thơ Cảnh ngày hè rực rỡ về cả nội dung và nghệ thuật và thẩm mỹ. Qua đó, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. Ông là tình nhân vạn vật thiên nhiên, yêu quê nhà quốc gia. Nhưng trên hết, ông là một người vừa có tài, vừa có tâm bởi ông luôn lo ngại cho nhân dân, cho quốc gia. Ông muốn góp sức nhiệt huyết của mình để nhân dân niềm hạnh phúc, ấm no, quốc gia giàu mạnh. Tư tưởng của Nguyễn Trãi như một bài học kinh nghiệm gửi gắm cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ước mong góp sức cho quốc gia .
>>> Tham khảo thêm: Hướng dẫn chi tiết soạn bài Cảnh ngày hè
IV. Top 3 bài văn hay nêu cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè
1. Bài văn cảm nhận Cảnh ngày hè mẫu số 1
Nguyễn Trãi là một nhà thơ lớn của Việt Nam thời kỳ thơ ca trung đại. Ông là một trong những nhà thơ đi đầu trong phong trào thơ Nôm đường luật. Quốc âm thi tập được coi la tập thơ nôm cổ nhất còn lại cho đến ngày nay. Cảnh ngày hè là một bài thơ đặc sắc của nhà thơ Nguyễn Trãi trong tâp thơ Quốc âm thi tập. Bài thơ đã vẽ nên một bức tranh ngày hè tự nhiên, bình dì, qua đó cũng thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và niềm mong ước cuộc sống bình yên, no đủ cho muôn dân.
Cảm nhận tiên phong về bài thơ Cảnh ngày hè trong trái tim người đọc đó là một bức tranh vạn vật thiên nhiên mùa hè với sắc tố vui tươi, rộn ràng, đầy sức sống :
“ Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương ”
Ngay trong câu thơ khởi đầu nhà thơ đã nói lên những ngày dài đằng đẵng nhàn nhã của nhà thơ từ những ngày rời quan về ở ẩn. Và cũng từ những ngày rảnh rỗi này, nhà thơ lan rộng ra tâm hồn, hòa mình vào vạn vật thiên nhiên rực rỡ tỏa nắng. Thơ xưa thường đưa hình ảnh “ tùng – cúc – trúc – mai ” vào trang thơ. Nhưng nhà thơ Nguyễn Trãi lại đưa những thi liệu mới là những loài cây dân dã như “ hòe ”, “ thạch lựu ” vào thơ của mình. Cảnh vật mùa hè lần lượt hiện lên sôi động với màu “ lục ” của tán “ hòe ” đang xòe tán rộng, vươn lên tỏa bóng mát .
Hè đến còn mang theo màu đỏ rực của “ thạch lựu ” và sắc hồng của những bông hoa sen trong ao “ hồng liên trì ”. Ở đây, nhà thơ đã rất thành công xuất sắc khi sử dụng những động từ mạnh “ đùn đùn ”, “ phun ” bộc lộ một sức sống rất mãnh liệt từ bên trong cây hòe, cây lựu. Tất cả sức sống mãnh liệt ấy có vẻ như đang muốn phun trào, muốn trỗi dậy vươn lên. Không chỉ sắc tố bùng cháy rực rỡ mà bức tranh mùa hè còn mang đến những mùi hương thơm ngát đặc trưng từ những bông sen, một hình ảnh ao sen quen thuộc trong đời sống cũng như trong thơ ca Nước Ta. Đọc những câu thơ của Nguyễn Trãi, người đọc liên tưởng tới một ý thơ khác trong thơ Nguyễn Du cũng viết về mùa hè đáng yêu, rực rỡ tỏa nắng như vậy :
“ Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông ”
Bên cạnh bức tranh vạn vật thiên nhiên bùng cháy rực rỡ đầy sắc tố, những âm thanh trong đời sống của con người từ từ hiện lên :
“ Lao xao chợ cá làng Ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương ”
Nhà thơ lắng nghe những âm thanh bình dị của đời thường từ xa vọng lại. Đó là tiếng “ lao xao ” của “ chợ cá làng Ngư phủ ”. Âm thanh bình dị ấy cho thấy con người vẫn đang bận rộn với đời sống thường ngày nơi chợ làng. Tiếp tục lắng nghe, Nguyễn Trãi còn cảm nhận được tiếng ve “ dắng dỏi ” bên “ lầu tịch dương ”. Không chỉ có con người, mà cả những chú ve cũng đang tất bậ trong những ngày hè, góp vào cảnh vật khoảng trống ấy một tiếng ve vui mừng, đầy sức sống .
Hai từ láy “ lao xao ” “ dắng dỏi ” được hòn đảo lên đầu câu thơ càng nhấn mạnh vấn đề được âm thanh vui tươi, bức tranh sinh động cảnh ngày hè. Phải là một người có tâm hồn nhạy cảm, tinh xảo và yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời sống lắm, nhà thơ mới hoàn toàn có thể quan sát tỉ mỉ, lắng nghe và cảm được sự tăng trưởng, trỗi dậy của cỏ cây, hoa lá, của âm thanh sôi động trước đời sống đời thường .
Trước cảnh vật ngày hè vui vẻ, rộn ràng, sức sống mãnh liệt cuùng đời sống quay quồng đời thường của người dân lao động, nhà thơ Nguyễn Trãi đã bày tỏ nỗi niềm, khát vọng yên bình, no ấm cho muôn dân :
“ Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương ”
Trong ý thơ rực rỡ này, nhà thơ đã mượn điển tích tiếng đàn của Ngu Thuấn để giãi bày khát khao mãnh liệt. Ông mong ước có cây đàn để đánh lên khúc “ Nam Phong ” cho nhân dân nơi nơi “ giàu đủ ”, niềm hạnh phúc. Đó chính là cái đẹp trong tâm hồn Nguyễn Trãi. Những ngày dài tưởng như về ở ẩn thư thả nhưng vẫn luôn đau đáu một nỗi niềm yêu nước, thương dân. Câu thơ cuối chỉ sáu từ với nhịp thơ 2/2/2 vang lên như tiếng lòng của nhà thơ, xúc cảm dồn nén chất chứa nhiều nỗi niềm sâu thẳm. Nó không chỉ có vậy, câu thơ còn thể hiện tâm sự về thời thế lúc bấy giờ, mong một triều đình anh minh giúp cho quốc thái dân an .
Bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi đã rất thành công vẽ nên một bức tranh ngày hè rực rỡ, đầy sức sống. Qua đó bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước và niềm khát khao cháy bỏng luôn đau đáu trong tim nhà thơ về một cuộc sống bình yên, no đủ cho muôn dân. Tuy bài thơ cách chúng ta hàng bao thế kỷ, nhưng vẻ đẹp giá trị thẩm mĩ và nhân văn vẫn còn sống mãi trong trái tim người đọc.
Đọc thêm :
- Phân tích bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi
2. Bài văn cảm nhận Cảnh ngày hè mẫu số 2
Nguyễn Trãi được biết đến là một vị anh hùng dân tộc đồng thời là thi nhân với những tác phẩm để đời. Ngay cả khi bị nghi kị, phải lui về quê ngoại Côn Sơn, ông vẫn bộc bạch nỗi lòng tha thiết cháy bỏng qua nhiều sáng tác và mỗi bài thơ đều mang tâm trạng và nỗi niềm sâu thẳm của ông. Nỗi lòng ấy bộc lộ rõ nét trong chùm thơ 61 bài Bảo kính cảnh giới trong cuộc sống tưởng như chỉ biết vui vầy cùng mây núi cỏ cây. Đặc biệt, bài thơ số 43 chan chứa bao khát vọng hướng đến cuộc đời, nhân dân. Bài thơ “Cảnh ngày hè” là bức tranh mùa hè nơi miền quê, đồng thời là lời giãi bày tâm sự của ông.
Quốc âm thi tập là tập thơ bằng chữ Nôm của Nguyễn Trãi. Tập thơ gồm 254 bài và nổi bật là “Cảnh ngày hè”. Tìm hiểu bài thơ, người đọc đã được đến gần hơn với một bức tranh ngày hè sôi động, nhiều màu sắc, đồng thời qua đó thấp thoáng bóng dáng một người luôn nghĩ cho nước cho dân. Bài thơ để lại cho người đọc những ấn tượng sâu lắng nhất về cuộc sống và tâm tư đáng trân trọng của ông.
Câu thơ tiên phong, ta đọc sao tâm thế của tác giả có vẻ như an nhàn, êm đềm, thanh thoát đến thế .
“ Rồi hóng mát thuở ngày trường ”
Câu thơ hiện lên hình ảnh của nhà thơ Nguyễn Trãi ngồi dưới bóng cây nhàn nhã hóng mát. Đối lập giữa sự quay quồng, bận rộn với việc làm nơi triều chính và sự rỗi rãi khan hiếm nơi làng quê. Câu thơ là một câu lục ngôn ngắt nhịp 1/2/3, chữ “ rồi ” đứng riêng một nhịp vừa nhấn mạnh vấn đề cảm xúc rỗi rãi, vừa như một tiếng thở phào nhẹ nhõm. Một số sách dịch là “ Rỗi hóng mát thuở ngày trường ”. Nhưng “ rỗi ” hay “ rồi ” cũng đều gây sự quan tâm cho người đọc. Rảnh rỗi, vấn đề còn đều xong xuôi, đã qua rồi “ thuở ngày trường ” lại làm tăng sự quan tâm. Ba chữ “ thuở ngày giác trường ” – nhịp dài nằm cuối câu càng làm cho một ngày như dài thêm, cảm giác thư thái, sự sảng khoái sung sướng như lê dài ra .
Cả câu thơ không còn đơn thuần là hình ảnh của Nguyễn Trãi ngồi hóng mát mà nó lại toát lên nỗi niềm, tâm sự của tác giả : “ Nhàn rỗi ta hóng mát cả một ngày dài ”. Một xã hội đã bị suy yếu, nguyện vọng, ý chí của tác giả đã bị vùi lấp, không còn gì nữa, ông đành phải rời bỏ, từ quan để về ở ẩn, phải dành “ hóng mát ” cả ngày trường để vơi đi một tâm sự, một gánh nặng đang đè lên vai mình. Cả câu thơ thấp thoáng một tâm sự thầm kín, không còn là sự nhẹ nhàng thanh thản nữa .
Đối lập giữa bức tranh ngày hè tràn trề hình ảnh, sắc tố, âm thanh với chốn quan trường tù túng thiếu sinh khí. Theo Nguyễn Trãi trở lại với vạn vật thiên nhiên là cách tốt nhất để thanh lọc tâm hồn, hồi sinh sức sống. Bức tranh vạn vật thiên nhiên trong những câu tiếp theo thực ra là ý niệm sống, bức tranh tâm hồn của Ức Trai :
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương .
Cảnh mùa hè qua tâm hồn, tình cảm của ông tưng bừng sức sống. Ba câu thơ có rất nhiều động từ hoạt động diễn đạt trạng thái xô đẩy cựa quậy, sự hoạt động từ bên trong của sự vật muốn trào phun ra ngoài “ đùn đùn ”, “ phun ”, “ tiễn ”. Trước hết, đó là hoè buông sắc lục như một chiếc lọng khổng lồ bao trùm lên cảnh vật, tạo cảm xúc về một khoảng trống xanh. Cái nhìn vạn vật thiên nhiên của Nguyễn Trải luôn có sức bao quát, vừa gợi sức sống của khoảng trống trong động từ “ đùn đùn ” vừa gợi cảm giác phóng khoáng trong một chữ “ rợp ” .
Tầm nhìn trải từ gần ra xa, theo quy luật đăng đối ở hai câu tả thực, khôn khéo đan cài sắc đỏ của thạch lựu trước hiên nhà cùng sắc hồng của ao sen. Câu trên tả sắc, câu dưới gợi hương. Thiên nhiên ấy cũng chứa chan bao xúc cảm, lúc dịu nhẹ lan tỏa lúc tưng bừng phun trào. Để rồi sau cuối đọng lại cảm xúc man mác tiếc nhớ làn hương thanh thoát của sen hồng lúc cuối hè. Qua lăng kính của Nguyễn Trãi, sức sống vẫn tưng bừng, tràn trề, cuộc sống là một vườn hoa, một khu vườn vạn vật thiên nhiên muôn màu muôn vẻ. Cảnh vật như cổ tích có lẽ rằng bởi nó được nhìn bằng con mắt của một thi sĩ đa cảm, giàu lòng ham sống với đời …
Không chỉ nhìn bằng mắt mà Nguyễn Trãi còn trải lòng lắng nghe những thanh âm muôn vẻ của vạn vật thiên nhiên :
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương .
Có một sự quy đổi cảm hứng trong cách lắng nghe những âm thanh của đời sống. Giờ đây, những thanh âm lại được cảm nhận từ xa đến gần, từ “ lao xao ” đến “ dắng dỏi ”. Thiên nhiên không hề yên bình u trầm trong thời gian chiều buông mà trái lại rất sôi động và thân mật với tấm lòng thiết tha yêu sự sống của nhà thơ. “ Chợ ” là hình ảnh của sự thái bình trong tâm thức của người Việt. Chợ đông vui thì nước thái bình, thịnh trị, dân giàu đủ ấm no : chợ tan rã thì dễ gợi hình ảnh quốc gia có biến, có loạn, có giặc giã, có cuộc chiến tranh, đao binh … lại thêm tiếng ve kêu lúc chiều tà gợi lên đời sống nơi thôn dã .
“ Lao xao ” lúc này chính là âm thanh gợi rõ đời sống thanh thản của những người dân chài, cảnh mua và bán sinh động mà không quá ồn ào để khuấy động khoảng trống hương nhàn của nhà thơ. Dường như Nguyễn Trãi đã dữ thế chủ động hướng lòng mình về với chợ cá, làng ngư phủ để thấy bản thân không cách xa với đời thường. Âm vang đời sống thực ấy tạo thành mối dây liên hệ giữa nhà thơ với nhân dân, mang lại niềm vui rối loạn trong một buổi chiều dễ tạo cho nhà thơ nỗi buồn. Cấu trúc đăng đối đã tạo nên sự hòa điệu giữa con người với vạn vật thiên nhiên trong sự phù hợp làng ngư phủ – bóng tịch dương mang đậm sắc thái sang trọng và quý phái cổ xưa .
Nghệ thuật tương phản tạo nên một cảm hứng rất là mới lạ trong thơ Nguyễn Trãi khi ấn tượng ám ảnh nhà thơ không phải ánh tịch dương ảm đạm mà lại là âm thanh dắng dỏi cầm ve. Sự liên tưởng giật mình và độc lạ này đã chứng tỏ rõ phẩm chất nghệ sĩ của Nguyễn Trãi. Tiếng ve đặc trưng của mùa hè đến cùng Nguyễn Trãi lại như một bản đàn can đảm và mạnh mẽ, rạo rực quay quồng nhịp sống căng tràn của vạn vật thiên nhiên. Bức tranh vạn vật thiên nhiên sôi động ấy đã hàm chứa một nội dung thông điệp nghệ thuật và thẩm mỹ đánh động tâm tư của nhà thơ .
Bản thân ông có muốn lánh đời thoát tục, ngắm ánh tịch dương, giam mình trong lầu kín cũng không hề không nghe, không thấy bao vẻ đẹp vạn vật thiên nhiên tươi tắn rộn ràng xung quanh. Thiên nhiên ấy rối loạn hay chính tấm lòng của nhà thơ cũng đang náo nức muốn hòa cùng niềm vui sự sống ? Cuộc sống của ông không phải của một ẩn sĩ lánh đời mà chính là phản chiếu của tâm hồn yêu đời thiết tha, vẫn tiếp đón chiêm ngưỡng và thưởng thức được niềm vui đời sống thanh thản để quên đi nỗi riêng tư sầu muộn .
Thiên nhiên đã đem lại một bài học kinh nghiệm lớn, lay thức khát vọng mãnh liệt muốn trở lại với đời của nhà thơ. Thiên nhiên ấy đã thổi bùng khát vọng của người anh hùng đầu bạc mà vẫn vẹn tấm lòng son :
Dễ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương
Giữa vạn vật thiên nhiên tuyệt đẹp, Nguyễn Trãi không hề mong ước tận hưởng thú nhàn tản cho riêng mình. Ở sâu thẳm tâm hồn ông vẫn là nỗi niềm “ ưu quốc ái dân ”, là khát khao hành vi của một con người trọn đời vì quyền lợi của nhân dân. Ở đây, ông đề cập đến Ngu cầm vì thời vua Nghiêu, vua Thuấn nổi tiếng là thái bình thịnh trị. Vua Thuấn có một khúc đàn “ Nam Phong ” khảy lên để ca tụng nhân gian giàu đủ, sản xuất ra nhiều thóc lúa ngô khoai. Cho nên, tác giả muốn có một tiếng đàn của vua Thuấn lồng vào đời sống nhân dân để ca tụng đời sống của nhân dân ấm no, vui vẻ, tràn trề âm thanh niềm hạnh phúc .
Hơn nữa, không phải riêng cho dân mình mà ông muốn đời sống đó phải “ đủ khắp đòi phương ” nghĩa là cho muôn dân trên mọi nơi. Những mơ ước ấy chứng tỏ Nguyễn Trãi là nhà thơ vĩ đại có một tấm lòng nhân đạo cao quý. Ông luôn nghĩ đến đời sống của nhân dân, chăm sóc đến đời sống của họ. Đó là tham vọng vĩ đại. Có thể nói, dù triều đình không đồng ý Nguyễn Trãi nhưng ông vẫn sống sáng sủa yêu đời, mong sao cho ước vọng lí tưởng của mình được triển khai để nhân dân có một đời sống ấm no .
Thời gian trong bài thơ diễn ra trong một ngày nhưng hình ảnh sự vật được bao quát rất lớn có xa – gần, cao – thấp, rộng – hẹp, hiên, ao, lầu, làng, chợ ; có hiện tại tương lai ; có vạn vật thiên nhiên con người đời sống ; có đa âm thanh, đa đường nét, đa sắc tố ; có bức tranh ngoại cảnh và bức tranh tâm cảnh, có tình yêu đời, yêu vạn vật thiên nhiên, yêu đời sống ; và có cả những lời giáo huấn thâm thúy về cách sống phải luôn hướng về đời sống của muôn dân trăm họ. Bài thơ xứng danh được người đời nhìn nhận cao và trân trọng .
“Cảnh ngày hè” đã làm rõ nỗi niềm tâm sự của Nguyễn Trãi trong thời gian ở Côn Sơn với tấm lòng yêu nước thương dân vẫn ngày đêm “cuồn cuộn nước triều Đông”. Ông yêu thiên nhiên cây cỏ say đắm. Và có lẽ chính thiên nhiên đã cứu Nguyễn Trãi thoát khỏi những phút giây bi quan của cuộc đời mình. Dù sống với cuộc sống thiên nhiên nhưng Ức Trai vẫn canh cánh “một tấc lòng ưu ái cũ”. Nguyễn Trãi vẫn không quên lí tưởng nhàn dân, lí tưởng nhân nghĩa, mong cho thôn cùng xóm vắng không có một tiếng oán than, đau sầu. Quả thực, Nguyễn Trãi xứng đáng với câu thơ của vua Lê Thánh Tông “Ức Trai tâm thượng quang khuê tảo”.
3. Bài văn cảm nhận Cảnh ngày hè mẫu số 3
Nguyễn Trãi không chỉ là một nhân vật lịch sử, một nhà quân sư tài ba, một nhà chính trị tài giỏi mà còn là một nhà thơ xuất sắc. Các tác phẩm mà ông để lại đều hàm chứa những ý nghĩa triết lý sâu xa về nhân sinh, nhân tình, thế thái. Bên cạnh những tác phẩm về chính trị thì Nguyễn Trãi cũng có rất nhiều những tác phẩm thơ trữ tình hấp dẫn người đọc. Một trong những bài thơ trữ tình đó là Cảnh ngày hè.
Bài thơ thuộc chùm thơ Bảo kính cảnh giới của Nguyễn Trãi. Vị trí trong chùm thơ là bài số 43. Đây cũng hoàn toàn có thể coi là một bài thơ trong số những bài thơ hay nhất của chùm thơ này. Bài thơ được sáng tác khi nhà thơ đã cáo quan về ở ẩn chốn quê nhà .
Bốn câu thơ đầu nhà thơ như tâm sự với người đọc về thực trạng ngắm vạn vật thiên nhiên và vẽ bức tranh vạn vật thiên nhiên bằng thơ độc lạ và rực rỡ :
“ Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương ”
Nhàn rỗi ở chốn quê nhà, nhà thơ không biết làm gì nên ngắm cảnh hay chính vì tâm hồn yêu vạn vật thiên nhiên và sự hòa hợp với vạn vật thiên nhiên khiến cho nhà thơ có những tích tắc phát hiện những hình ảnh đẹp của mùa hè. Hiểu theo cách nào cũng đúng, ở đây nhà thơ trình làng thực trạng sống nhàn nhã của mình chốn quê nhà. Ông không còn phải cẩn trọng với ai, không phải nhìn mặt của người ta mà sống nữa. Thay vào đó giờ đây ông hoàn toàn có thể làm những gì mình thích mà không sợ ai chú ý. Lão nông dân ngồi thư thái ngắm nhìn đất trời mùa hạ. Những đám hoa hòe xanh ngát từng lớp một như đẩy nhau cao lên choáng ngợp, những bông hoa thạch lựu cũng khởi đầu khoe mình rực rỡ tỏa nắng trước ánh nắng mặt trời .
Bình thường màu hoa vốn đã đỏ thắm và tươi đẹp nhưng trước ánh nắng chói chang của mùa hè, màu hoa ấy lại càng thêm tươi tắn và kiều diễm hơn. Có thể nói màu đỏ là màu nóng nhất trong những gam màu nóng. Vậy mà hoa lựu đã tự mang trên mình gam màu nóng nhất ấy. Trong bài thơ nọ cũng có nói :
“ Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông ”
Hoa lựu màu rực như màu lửa vậy, tuy cùng miêu tả màu đỏ của hoa lựu nhưng Nguyễn Trãi không đi theo lối cũ, không so sánh màu hoa như màu lửa mà dùng từ “ phun ” để diễn đạt mùa hoa tươi mới. Những cánh hoa ngập tràn sắc đỏ tươi vừa mới được bà mẹ vạn vật thiên nhiên phun lên rạng rỡ. Một loài hoa không hề thiếu trong mùa hè đó là hoa sen. Những đóa sen thơm ngát trong đầm mặc kệ cho bùn bám trên thân trên lá. Sen hồng thanh khiết như người phụ nữ Nước Ta dẫu chân lấm tay bùn nhưng vẫn đẹp thuần khiết. Hương sen thơm phả, “ tiễn ” vào trong gió để cho không khí làng quê trong lành hơn .
Nếu như bốn câu thơ đầu nhà thơ vẽ lên một bức tranh vạn vật thiên nhiên ngày hè với gam màu chủ yếu là gam màu nóng thì bốn câu thơ sau nhà thơ vẽ lên một bức tranh hoạt động và sinh hoạt đời thường nơi thôn quê. Và từ bức tranh ấy nhà thơ biểu lộ ước vọng của cá thể mình :
“ Lao xao chợ cá làng Ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Lẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu rủ khắp đòi phương ”
Bức tranh hoạt động và sinh hoạt hiện lên với hình ảnh của một phiên chợ cá làng Ngư phủ. Phiên chợ ngày nào cũng diễn ra nhưng sao ngày hôm nay “ lao xao ” thấy lạ. Hay cũng có lẽ rằng do nhà thơ ngày hôm nay mới chú ý thấy âm thanh vui mừng của chợ cá ấy. Âm thanh ấy hoàn toàn có thể là âm thanh thông thường nhưng âm thanh ấy lại trở nên đặc biệt quan trọng khi diễn đạt nhịp điệu của đời sống nông thôn. Cuộc đời là vậy có nhiều thứ ở thực trạng này là điều quá đỗi thông thường nhưng ở thực trạng khác nó lại trở thành một điều đặc biệt quan trọng. Vì thế tất cả chúng ta không nên xem thường những điều giản dị và đơn giản nhất, nhỏ nhất. Hè về là thời hạn cho những chú ve cất giọng hát của mình, phô ra cho thiên hạ cái dàn đồng ca nhiều sắc tố của họ hàng mình. Những tiếng ve “ dắng dỏi ” bộc lộ sự rộn ràng của ngày hè .
Tóm lại hai âm thanh ấy đều là những âm thanh đời thường đơn giản và giản dị, không có gì là đặc biệt quan trọng nhưng cũng chính hai âm thanh ấy lại là bộc lộ cho âm thanh của đời sống con người. Nơi thôn quê thanh thản, mùa hè đến không hề ngột ngạt không dễ chịu như chốn quan trường, mùa hè ở đây rộn ràng và vui tươi với những thành quả lao động sau một ngày khó khăn vất vả ngược xuôi. Tức cảnh sinh tình nhà thơ mong ước nhân dân ở đâu cũng được sống no ấm như nhân dân nơi này. Dù đời sống không quá giàu sang về tài lộc nhưng khi nào họ cũng giàu sang về niềm tin và đủ ăn đủ mặc. Nhà thơ mong ước làm một việc tốt như vua Ngu Thuấn đã giúp nhân dân của mình .
Có thể nói Cảnh ngày hè là một bài thơ vừa có nội dung ý nghĩa lại vừa có nhiều nét đặc sắc về nghệ thuật. Bài thơ xứng đáng là một trong những bài thơ trữ tình hay nhất của Nguyễn Trãi. Bên cạnh đó, qua bài thơ ta càng thêm yêu quý nhà thơ bởi tấm lòng yêu nước thương dân, tình yêu thiên nhiên yêu con người lao động của ông không có gì có thể so sánh được.
V. Kiến thức lan rộng ra
Sơ đồ tư duy cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè
Trên đây, THPT Sóc Trăng đã vừa giới thiệu 4 mẫu bài phân tích hay nhất nêu cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè (Nguyễn Trãi). Hi vọng bài viết sẽ giúp các em hiểu rõ cách làm và mở rộng vốn từ ngữ cho bài viết của mình thêm hay và hấp dẫn hơn. Chúc các em làm bài tốt khi tham khảo Văn mẫu 10 tại Doctailieu.com!
Hướng dẫn cảm nhận về bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi, lập dàn ý chi tiết bức tranh thiên nhiên cũng như vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
Đăng bởi : trung học phổ thông Sóc Trăng
Chuyên mục : Giáo dục đào tạo
Source: https://blogthuvi.com
Category: Blog